Spotkanie z Warszawą 2, czyli lektura nie tylko na zimę

Jakieś dwieście razy (albowiem tyle mniej więcej postów liczy sobie archiwum Deszczowego Domu) Jarecka próbowała napisać post o Tyrmandzie.
Próbowała z każdej strony - i nie dało rady. Zawsze w drogę wchodziły jej emocje - tak, że miała ochotę ryknąć tylko: no przeczytajcie sami! I och, i ach; a cóż to za recenzja, co za zachęta: och i ach?

Ruszył trzeci sezon, w którym Jarecka na podorędziu kładzie Dziennik 1954 - będzie go sobie podczytywać, przeglądać, sprawdzać, co też 60 lat temu porabiał i myślał ten mężczyzna próżny i niezależny, bystry, zdolny, baczny obserwator, filozof, dandys, czarodziej. Swój dziennik Leopold Tyrmand pisał przez trzy zimowe miesiące. Od 1 stycznia do 2 kwietnia dzień w dzień zasiadał do kajetu i emanował tym mrozem, nędzą i absurdem, z których składały się wtedy dni ...Warszawy.
To właśnie w książkach Tyrmanda Jarecka tak naprawdę spotkała się z tym miastem.
Bez patosu, wyznań i deklaracji, Tyrmand wystawił Warszawie pomnik złożony z ludzi i miejsc, w czasach trudnych, tuż po Stalinie, gdzie echa przedwojennej stolicy zagłuszano socrealistycznym zadęciem.

Ciągłe oczekiwanie na tramwaj. Mróz. Artyści zakleszczeni w dylemacie: wierność sobie czy ustępstwa wobec odgórnych nacisków. A w tym wszystkim Tyrmand jak kolorowy ptak - ćwierka o modzie, o tym, jak wynalazł krawca, który mu przerabia szmaty dobrej jakości na modne ubrania, o Bognie, swojej o szesnaście lat młodszej dziewczynie - ile opisów jej kreacji! (zapytajcie swoich mężów: "w co byłam ubrana na Sylwestra?" - docenicie niezwykłość Tyrmanda :)) Zwierzenia koleżanek, plotki, rozmowy przy obiedzie "U Literatów". Soczyste opisy osób, które spotyka.
Wypadałoby rzucić jakimś ulubionym, zachęcającym cytatem, ale przepisywanie książki byłoby bez sensu, czyż nie?

Ot, kilka próbek:

"Chodzę jak struty, bo Rosja zdobyła mistrzostwo świata w hokeju w Sztokholmie. Jeśli kiedykolwiek przejdę na stronę komunistów, to nie bo rozwój przemysłu, Bertolt Brecht, czy potęga militarna ojczyzny proletariatu, lecz takie zrywy ambicji i wytrwałości. Nalać Kanadę 7:2!"

"W Alejach Ujazdowskich dopadło mnie pytanie:czy warto pisać? Po prostu, czy warto, czy opłaca się, czy nie szkoda czasu i sił żywotnych. Czy w ogóle warto i czy w szczególe warto? I ogólnie biorąc: co pisać - wszystko, cokolwiek czy coś?"

"Od początku wieczoru między mną a Bogną skład z dynamitem. Wyszedłem od siebie z domu wypielęgnowany jak przystoi, w cieniutkiej bieliźnie, czarnym półbucie i , rzecz jasna, bez nakrycia głowy. Na 25-stopiniowy mróz. Moje śliczne uczesanie pokryło się z mety lodem, pod którym tężała głucha nienawiść do bali, chemicznego braku taksówek na placu Trzech Krzyży i zachcianek Bogny. Gdy po nie do wytrzymania czekaniu nadszedł autobus, byłem siny i było mi już wszystko jedno."

"Po dwugodzinnym czekaniu - rytuał, nic tak nie zmiękcza jak samotnie trawiony czas - drzwi otwierają się i mam wejść do środka. Topografia chwili: pokój pierwszy - dwóch tęgawych facetów, rozwalonych za biurkami w standardowej pozie policyjnej władzy, która wszystko może. Marynarki z lichego welwetu, urody fryzjerskie z hojną domieszką małomiasteczkowej tępoty, czółka niskie, oczka małe, baczki długie, wąskie i wypielęgnowane.(...)ogólny wzór antropologiczny wprost z Wołomina, Tłuszcza lub Zielonki - wschód województwa warszawskiego."

"Gdy się obudziłem, olśniło mnie, że pośród wszystkich mądrości narodów, pomiędzy nieprzebranymi skarbami przysłów, brylantami wszechwiedzy, diamentami ostatecznego zrozumienia, nic nie da się porównać ze skromnym polskim zdaniem, które brzmi: Życie jest jak gówno na kole - raz na górze, raz na dole. Nie znam niczego w w dorobku poznawczym kultur i cywilizacji, w uniwersalnym wysiłku filozofii od Sumeru poprzez Grecję, Konfucjusza, Talmud i chrześcijaństwo aż do szkoły wiedeńskiej, egzystencjalizmu i logiki formalnej, co dałoby się porównać z głębią tego stwierdzenia. Co z równą precyzją i siłą obrazowania oddałoby to, o co właściwie chodzi. Tak mnie ta myśl pocieszyła, że wstałem z łóżka i się ogoliłem."

To świetna lektura na zimę.
Leopold Tyrmand, Dziennik 1954